Οικογενειοκρατία

(Αγγλικά: Nepotism) ή νεποτισμός είναι το φαινόμενο της διαδοχής ή προβαδίσματος ορισμένων ατόμων για την κάλυψη θέσεων, πολλές φορές σημαντικών ή και κρίσιμων, με αποφασιστικό κριτήριο τη βιολογική, τη συγγενική ή τη στενά φιλική σχέση που έχουν με άλλους. Από τη Βικιπαίδεια. Ένα το κρατούμενο, λοιπόν. Οικογενειοκρατία δεν είναι (μόνο) το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Μητσοτάκη, αλλά μια σχετικά ευρύτερη έννοια.

Ο όρος νεποτισμός προέρχεται από τη λατινική λέξη νέπος (nepos, γεν. nepotis) που σημαίνει «ανεψιός» (όπως ο προηγούμενος πρωθυπουργός) ή «εγγονός» (όπως ο σημερινός). Επειδή βαριέμαι να αναλύω και τη σχέση του καθενός με τους γονείς του ή τους παππούδες του, απλά θα παραθέσω επίθετα και χώρους, να πάρουμε μια ιδέα της έκτασης του φαινομένου. Ανήψια (αλφαβητικά) : Νάσος Αλευράς, Κώστας Καραμανλής, Μιχάλης Λιάπης. ΠΑΣΟΚ (ιεραρχικά) : Ανδρέας και Γεώργιος Παπανδρέου, Λούκα Κατσέλη - σύζυγος του Αρσένη, Φώφη Γεννηματά, Χριστίνα Παγκάλου, Άννα Νταλάρα - Ραγκούση, ΝΔ (άναρχα) : Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, Όλγα Κεφαλογιάννη, Αλεξία Έβερτ, Γρηγόρης Ζαφειρόπουλος, Αλεξάνδρα Πάλλη (της Πετραλιά η κόρη), Ντόρα Μπακογιάννη, Κυριάκος Μητσοτάκης, Ισίδωρος Κούβελος, Κωστής-η-μαμά-θέλει-να-κατέβω-για-δήμαρχος-Καρπενησίου-Μπακογιάννης ... κ.α. λιγότερο γνωστοί από τους προαναφερθέντες αλλά εξίσου γιοι μπαμπάδων και μαμάδων. 

Άλλη παράγραφος, "οικογενειοκρατία και τηλεόραση" : ο γιος του Κόκκοτα, του Πάριου, του Βαρδή, του Αγγελόπουλου, του Μπιθικώτση, του Μενιδιάτη, του Καζάκου, του Παπαμιχαήλ, του Κούρκουλου, οι κόρες της Νόνικα Γαληνέα, του Βουτσά, του Ηλιόπουλου, η κόρη του Φρέντυ Γερμανού, η Ρίκα Βαγιάννη, η Σμαράγδα Καρύδη, η Ελεωνόρα Ζουγανέλη, ο Γιώργος Αλκαίος, μέχρι και την κόρη της Άντζελας ή το γιο του Ανδρέα Μικρούτσικου έχουμε δει στις οθόνες μας, ένας θεός ξέρει για ποιο λόγο.

Παρατηρούμε βεβαίως πως όσο πιο απαιτητικός είναι ένας χώρος τόσο λιγότερο και οι γιοι/κόρες κάνουν καριέρα, όπως π.χ. στα σπορ και ιδίως στο στίβο. Εδώ, βλέπετε, οι επιδόσεις είναι αντικειμενικά μετρήσιμες και αθλήτριες όπως η Μπλάνκα Βλάσιτς απλά επιβεβαιώνουν τον παραπάνω κανόνα, ενώ αντίθετα σε αρκετούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας που δεν απαιτούν ιδιαίτερες ικανότητες, φερ' ειπείν στο ελληνικό κοινοβούλιο ή στην ελληνική show biz, το φαινόμενο που εξετάζουμε ενδημεί. 

Δυστυχώς, όμως, η οικογενειοκρατία δεν αφορά μόνο στους επώνυμους, τουλάχιστο σ' αυτήν εδώ τη χώρα. Λίγο πιο μακριά από τους προβολείς, στέκεται ο κύριος Βασίλης Παπαζάχος, αυτός που όπου σταθεί και όπου βρεθεί τα χώνει στο Βαρώτσο, ντε, ο καθηγητής ΑΠΘ και σεισμολόγος. Πριν κάτι χρόνια, ένα βράδυ μετά από κάποιο σεισμό, βγαίνει στα τηλεοπτικά παράθυρα το επώνυμο αλλά με άλλη φάτσα : Κωνσταντίνος Παπαζάχος, Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωφυσικής Α.Π.Θ. ή απλά το βλαστάρι. Και ναι μεν το να σπρώχνεις το τέκνο σου σε μια επιστήμη που ασχολείται αποκλειστικά με το να βγάζει το χάρακα και να σημειώνει 5,9 ή 6,1 μετά από την καταστροφή με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς δεν είναι και τόσο κοινωνικά ουσιώδες, θα σκεφτεί κανείς. Ζονκ. It' s all about the money, γι' αυτό άλλωστε και το μένος για το ΒΑΝ. Είναι η νοοτροπία, stupid. Πως τα πάμε πως τα φέρνουμε, όλα στο τέλος καταλήγουν σε κάτι χάρτινα παραλληλόγραμμα με υδατογραφήματα και ιριδίζουσες ταινίες, είτε τα λένε πακέτα στήριξης είτε ΕΠΕΑΕΚ είτε κρατικές επιχορηγήσεις. Πόσοι δεν ξέρουμε κάποιο φίλο που ξέρει κάποιον άλλο που δουλεύει στον ΟΣΕ, στην Εθνική, στα ΕΛΤΑ, στη ΔΕΗ, στην Αγροτική, στην ΕΥΔΑΠ ή αλλού και που τον έβαλε με κάποιο τρόπο ο μπαμπάς του που δούλευε τόσα χρόνια κι αυτός εκεί. Και αυτή η γελοία αλλά πέρα για πέρα αληθινή εικόνα του ψηφοφόρου που περιμένει έξω από το πολιτικό γραφείο του τάδε για να διορίσει την κόρη του στο Δημόσιο ; Κάποιες φορές γίνεται, τις περισσότερες όχι. Αλλά η οικογενειοκρατία δεν μας είναι ξένο πράγμα, εμάς των απλών πολιτών. Δικηγορικά γραφεία, ιατρεία, κρεοπωλεία, συμβολαιογραφεία, τεχνικά γραφεία κ.ο.κ., όλα με το πελατολόγιό τους μεταβιβάζονται από πατέρα σε κανακάρη και είναι το πλέον φυσιολογικό, ο κύκλος της ζωής. Γιατί απορούμε, λοιπόν, όταν στις περυσινές βουλευτικές εκλογές οι δύο υποψήφιοι πρωθυπουργοί που πολιτεύτηκαν με κυριότερο προσόν τη συγγένεια έλαβον περί τα πέντε εκατομμύρια τριακόσιες χιλιάδες ψήφους ; Αυτοί είμαστε, απλά ας το πάρουμε χαμπάρι. Στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης και της ανεργίας, ας αναλογιστεί κάποιος που θα είχε τη δυνατότητα να διορίσει το άνεργο παιδί του κάπου αν θα το έκανε ή όχι.

Η οικογενειοκρατία δεν αποκλείει την αξιοκρατία, θεωρητικά. Εξαρτάται βεβαίως από την οικογένεια. Υπάρχουν οικογένειες των οποίων τα μέλη μαζεύονται κάθε βράδυ γύρω από το μαγγάλι της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης, της αξίας του μόχθου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ας τις πούμε οικογένειες με συνείδηση, και άλλες που στρογγυλοκάθονται πριν κοιμηθούν μπροστά στην οθόνη της συσσώρευσης υλικών αγαθών, κάτω από το φαντεζί πολυέλαιο ενός μικροαστικού φαίνεσθαι, ας τις πούμε πλειοψηφία ή οικογένειες Βαρδινογιάννη, για συντομία. Όπως σε όλα τα πράγματα, και σ' αυτό το θέμα έχουμε χάσει το μέτρο. Ο Γιωργάκης δεν είναι ανεπαρκής πρωθυπουργός γιατί είναι υιός πρωθυπουργού. Μόνο που, όταν ήρθε η ώρα να κονταροχτυπηθεί με το συνταγματικό αερόστατο του πολιτικού οραματισμού, τον πολύ Ευάγγελο Βανιζέλο, έχω την εντύπωση ότι κέρδισε τη μάχη περισσότερο με το πασόκικο σπαθί του Παπανδρεϊσμού και λιγότερο επειδή απέδειξε ότι υπερείχε του αντιπάλου του. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα : απ' τη μια σήμερα μας διοικεί κάποιος που νίκησε "στα χαρτιά", τύποις και λόγω επωνύμου, κάποια στιγμή στο παρελθόν, άρα θα μπορούσε να μας διοικεί κάποιος καλύτερος - ιδίως τώρα που έχουμε και ανάγκη τη βέλτιστη καθοδήγηση -απ' την άλλη αυτός ο δεύτερος, ο κατά τι χειρότερος είναι (και) δική μας επιλογή. Και να μην είναι, όταν αυτά τα λάθη συμβαίνουν στο υψηλότερο θεσμικά επίπεδο της χώρας, δίνουν και το ρυθμό για να χορεύουν οι φιλοδοξίες των απλών πολιτών, γίνονται και παράδειγμα. 

Για μένα η οικογένεια μπορώ να πω ότι είναι δίχτυ ασφαλείας, μια αξία αμυντική, προστατευτική. Ό,τι και να συμβεί πρέπει να μπορείς να γυρίσεις στο σπίτι σου, να φας ένα πιάτο φακές και να σε περιμένει κάτι οικείο σαν αγκαλιά, παλιές μυρωδιές που δημιουργούν ένα κλίμα κατανόησης με τα μάτια. Και στην απόλυτη υπερβολή της τη σέβομαι, αλλά ως άμυνα. Αν η μάνα του Δουρή έκλαιγε και οδυρόταν για την άδικη μοίρα του γιου της και πήγαινε κάθε μέρα στη φυλακή για να τον στηρίζει, μπράβο της, αυτό θα έπρεπε να κάνει γιατί ακριβώς κανείς άλλος δεν θα τον καταλάβαινε. Αυτό το κανείς άλλος είναι το κενό που πρέπει η μάνα/οικογένεια να γεμίζει. Αλλά εδώ, σήμερα, εμείς δεν λειτουργούμε έτσι. Οι οικογένειες παίζουν φουλ επίθεση. Η μπαμπά και ο μαμάς μάζεψαν εφτά στην τράπεζα και δεν θα ησυχάσουν αν τα παιδιά τους δεν τα κάνουν δώδεκα, δισέλιδα Ε9, βάλ' τον σε δύο θέσεις αφού μπορείς, φάτε τώρα που μπορείτε, αυτό είναι το σύνθημα που κρατά τις οικογένειες ενωμένες. Όχι τις πολιτικές οικογένειες, κατά κανόνα όλες τις οικογένειες. 

Συνεπώς, όταν στο πρωτοσέλιδο του "Πρώτο Θέμα" της 5.9.2010 διαβάζω "τα απομεινάρια της οικογενειοκρατίας", δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν : α) ή ο Θέμος απλά θέλει να συκοφαντήσει συγκεκριμένα τζάκια και δεν βρίσκει άλλο τρόπο ή β) βρίζει την οικογενειοκρατία για να προωθήσει την αντίστροφη ιδέα "όποιος δεν κατάγεται από τζάκι, αξίζει" όπως ο εαυτός του. Ας το πούμε αυτό χιουμοριστική παχυσαρκοκρατία με γυαλιά. Γυρνώντας τα πράγματα ανάποδα, έχουμε χορτάσει σαν κοινωνία από αυτοδημιούργητους και αυτόφωτους : πρώτος και χειρότερος ο Θέμος Αναστασιάδης, ο Νίκος Ευαγγελάτος, ο Πέτρος Κωστόπουλος, ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος, ο Ρουσσόπουλος. Τι να πει κανείς, η οικογενειοκρατία δεν είναι το πρόβλημα, μια καραμέλα για να πιπιλάμε είναι, βλέποντας τηλεόραση. Όσο υπάρχει το κληρονομικό δίκαιο όλα τα πράγματα θα κληρονομούνται, λεφτά, σπίτια, σχέσεις, κοινωνικές επαφές, απλά και μόνο γιατί δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε αλλιώς, δεν είμαστε έτοιμοι. 

Είναι πολύ καλό σε στιγμές δύσκολες να ενώνεται όλη η οικογένεια γύρω από το αδύναμο μέλος της, ένας σκαντζόχοιρος προφύλαξης μιας πολύτιμης ψυχικής λιακάδας. Ένα σπουδαίο she' s kicking ass και ένας τρελός οικογενειακός χορός επικύρωσης, σαν αυτόν.