Μελαγχολία και πολεμική (1997)

... ένα σύντομο σχόλιο για την έννοια της κρίσης, που συνοδεύει τους ευρωπαϊκούς Νέους Χρόνους σαν σκιά. Αν λάμβανε κανείς ως κριτήριο τη συχνότητα με την οποία γίνεται χρήση της έννοιας, θα έπρεπε να θεωρήσει τον τελευταίο ευρωπαϊκό αιώνα ως την καταθλιπτικότερη εποχή της παγκόσμιας ιστορίας. Λείπουν ωστόσο οι χειροπιαστές εκείνες ενδείξεις που θα επέτρεπαν το συμπέρασμα πως η ανθρώπινη δυστυχία και ευτυχία ήταν αυτή την εποχή μοιρασμένες αλλιώς απ' ό,τι σε άλλες. Αν άλλωστε ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα οι εκάστοτε διαγνώσεις περί κρίσης στο σύνολό τους, η σύγχρονη κοινωνία θα είχε διαλυθεί εδώ και καιρό. Εντελώς ανεξάρτητα από το αν υπάρχει κρίση και πως μπορεί να οριστεί, πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνεται αυστηρή διάκριση ανάμεσα στο λόγο περί κρίσεως και στις πραγματικές διεργασίες που τη συνιστούν. Εδώ ενδιαφέρει μόνο ο πρώτος, και μάλιστα στη διπλή αναγκαία του σχέση με τη μελαγχολία και την πολεμική. Η διάγνωση περί κρίσεως προκαλεί δυσφορία ή φόβο, επειδή μας εκθέτει στην προοπτική κινδύνων και αβεβαιοτήτων. Συγχρόνως περιέχει ή συνεπάγεται μια γενετική εξήγηση της κρίσης ως κατάστασης, δηλαδή μνεία των παραγόντων που την προκάλεσαν καθώς και έκκληση για τον παραμερισμό τους και επομένως για την αποκατάσταση των φυσιολογικών συνθηκών, δηλαδή για την επιβολή μιας κανονιστικής αρχής απρόσβλητης από κρίσεις. Τούτο σημαίνει συγκεκριμένα : όποιος διεκδικεί για τον εαυτό του την ιδιότητα του κοινωνικού θεραπευτή πρέπει πρώτα να διαγνώσει την ασθένεια και την κρίση και κατόπιν να συναγάγει από τη διάγνωση τη νομιμότητα του αγώνα εναντίον όλων εκείνων που ευθύνονται για αυτήν. Η συνηθισμένη σύνδεση παρόμοιων κοινωνικών αξιώσεων ισχύος με διαγνώσεις κρίσεων προέκυψε στους Νέους Χρόνους από το γεγονός ότι οι τελευταίοι πρόβαλαν την διαρκή πρόοδο ως εσωτερικό τους νόμο και γι' αυτό ήταν αναγκασμένοι να ζουν με το διαρκή φόβο της μη πραγματοποίησης της προόδου αυτής. Η κρίση περιέχει ένα ιδιαίτερο, ευθέως πολεμικό νόημα, που επιδέχεται ακτιβιστική ερμηνεία όταν τα καταγγελλόμενα κακώς κείμενα δεν εμφανίζονται ως αναπόφευκτο πεπρωμένο που ανακυκλώνεται ες αεί αλλά ως κατ' αρχήν επιδιορθώσιμες βλάβες ενός μηχανισμού. Αν δεν ήταν ταυτόχρονα και μηχανικοί κρίσεων, οι διαγνώστες τους θα μετατρέπονταν αργά ή γρήγορα σε στωικούς, άπραγους θεατές.     


Παναγιώτης Κονδύλης (μετάφραση Μιχάλης Παπανικολάου)