Μεταcinema

Το πρόθεμα μετα- υποστηρίζεται ότι δηλώνει τη μετάβαση αυτού που συνοδεύει σε ένα άλλο (ανώτερο, ίσως) επίπεδο, ή έτσι μου είχαν διδάξει κάποιοι καθηγητές σε κάποιο μεταπτυχιακό για ό,τι είχαν στο νου τους ως φιλοσοφία και ως δίκαιο. Το είχα εκλάβει τότε ως δύναμη στη δευτέρα της έννοιας που ακολουθούσε, κι ακόμα έτσι το έχω στο μυαλό μου. Κιούμπρικ έχουμε δει οι περισσότεροι, αλλά ο Κιούμπρικ δεν είναι μετα-, ο Κιούμπρικ είναι ένα μυαλό δοκιμιογράφου που ανακάλυψε ότι μπορεί να εκφραστεί ως βλέμμα μέσα από τον κινηματογράφο, ένας εξαιρετικός σκηνοθέτης, απλά. Το ίδιο κι ο Ταρκόφσκι, πρώτος μεταξύ ίσων, ο Μπέργκμαν, ο Αντονιόνι, ο Αγγελόπουλος όχι, εγχώριος και ευφυής κλέφτης εκφραστικών μέσων, ανείπωτα ματαιόδοξος λογοκλόπος ονείρων άλλων. Το να μπορείς να φιλμογραφείς στάχυα στον άνεμο (σκηνή από zerkalo) και το αποτέλεσμα να είναι πιο τρομακτικό από σκηνή ακρωτηριασμού είναι η ουσία του πρωτογενούς σκηνοθέτη. Του μάστορα, του υδραυλικού της σκηνοθεσίας και εννοώ τον Ταρκόφσκι, το αντίστοιχο του Τζόρνταν στο μπάσκετ. Άνθρωπος γεννημένος για να γυρίζει ταινίες, ειρωνεία, σε ένα καθεστώς υπάρχον μόνο και μόνο προκειμένου να (τις) λογοκρίνει. Όμως οι σκηνοθέτες λίγο πιο νωρίς από τους συγγραφείς, νομίζω, αντιλήφθηκαν ότι όλα έχουν γυριστεί (ειπωθεί), κι άρχισαν να σκαρώνουν μετα-ταινίες. Ο Λαρς Φον Τρίερ, πρώτος και καλύτερος, άρχισε τα tributes : εκτός του αναθεματισμένου αυτού Dogville, σπονδή στο θέατρο, του Δαμάζοντας, σπονδή στο μελό, του παίζει και η Μπιόργκ κάτι, σπονδή στο μιούζικαλ, είχε προλάβει όμως να γυρίσει και το μοναδικό Europa, το οποίο γάμησε. Έβγαλε πούτσα μέσα στο σκοτάδι και γάμησε, όλους τους δήθεν σκηνοθέτες, που αυτοσυστήνονται ως τέτοιοι ή τους λένε στις ειδήσεις. Μετασινεμά γυρίζει κι ο Ταραντίνο, ο αϊ λοβ μπι μούβις Κουέντιν, ο οποίος έχει εισφέρει στο είδος μια στυλιζαρισμένα καρτουνίστικη όψη της βίας και μόνο αυτή. Δεν τον υποβιβάζω, προς θεού, αλλά η αντιστροφή ήδη γυρισμένων σκηνών είναι σχετικά εύκολη, και πασπαλισμένη από μπόλικα διαφημιστικά υπολείμματα και κουλ ατάκες παρέας εφήβων στο Κονέκτικατ, γίνεται πιο εύκολη. Το καλύτερο μετασινεμά το έχει φιλμάρει κατά τη γνώμη μου ο τραγούδια-από-το-δεύτερο-όροφο-Αντερσον, ο οποίος δεν αντέγραψε καμία σκηνή, αντέγραψε συνολικά το πνεύμα ή τη γωνία της φιλμογραφίας του Μπέργκμαν, εισφέροντας στο είδος και ρυθμό και στυλ και σκιές και ατμόσφαιρα. Η ατμόσφαιρα είναι το όμορο οικόπεδο της σκηνοθεσίας, στον οικισμό των ιδεών, και ο Άντερσον είναι ο μετρ του μετα - σινεμα, ένας παραπονεμένος Νικοπολίδης στον πάγκο του κόσμου που θεωρεί τον Βάντσικ αναντικατάστατο, ένας άνθρωπος που έμαθε να ονειρεύεται σε αντίστιξη, εμβληματικός μυθιστορηματικός ήρωας ενός Σουηδού Χρήστου Οικονόμου - "Κάτι θα γίνει, θα δεις". Η ιστορία του Pulp Fiction και το όνομα του Ταραντίνο είναι κάτι σημαντικό για τους αιωνίως δεκαεφτάρηδες του κινηματογράφου, Ρουβάς κι έτσι, δυστυχώς. Η αξία του κρύβεται επιμελώς στα σκυλιά του ρεζερβουάρ, στην πρωτογενή σκηνοθεσία, εκεί που το πρόθεμα της αρχής είναι κάτι σαν το δάκο για τις ελιές. Αλλά εκεί τρώει χώμα από διαφόρους, βλέπε Όλντ μπόι και δε συμμαζεύεται, όπως ο Τρίερ πήρε τ' αρχίδια του στο παιχνίδι του δόγματος από τον Βίντερμπεργκ, που έκανε και δόγμα και πρωτογενή πράγματα και μετα - σινεμά και άντε γαμήσου κάθε Λαρς του κόσμου μαζί - καλάθι και φάουλ στον κόσμο του Τζόνταν. Κοινώς, για ν' αρχίσεις το μετασινεμά, καλό είναι να κάνεις κάτι πρωτογενές. Ο Αγγελόπουλος νόμιζε ότι το έκανε με την "αναπαράσταση", ο Κουέντιν το έκανε με το ρεζερβουάρ, ο Λαρς με το Εουρόπα, βοήθειά μας, η αξία του σκηνοθέτη βρίσκεται κατά πρώτο λόγο στην έμπνευσή του κι όχι στην κινηματογραφική κριτική ειδών που έχουν θεμελιώσει άλλοι. Από Γαβράδες και ζήτα έχει γεμίσει ο τόπος, ίσως μόνο και μόνο για να γεμίζει τον τηλεοπτικό αέρα της η ΝΕΤ. Αυτή η πλάκα μπορεί να γίνει κατόπιν, αφού έχεις κλέψει την ανάσα του κοινού κάπως. Και μια και η κουβέντα για σινεμά, μην θεωρηθεί τυχαίο που δεν αναφέρεται στο κείμενο τίποτα για τον Σπίλμπεργκ ή τον Μενέλαο Καραμαγγιώλη. Στο καλό σινεμά τίποτα δεν είναι τυχαίο (βλ. Λιντς).